1. Ogólnie o tłuszczu

Tłuszcz pełni wiele ważnych funkcji w organizmie. Diety wysokotłuszczowe już od wielu lat cieszą się znaczną popularnością. Dieta Kwaśniewskiego, plaż południowych (South Beach) czy Atkinsa to mniej restrykcyjne odmiany opisywanej diety ketogennej. Spadek masy ciała podczas stosowania tych diet jest dowodem na to, że tłuszcz sam w sobie nie jest przyczyną nadprogramowych kilogramów. Mimo tego renomowane instytucje i eksperci nie polecają tego typu żywienia w leczeniu nadwagi czy otyłości. Brak jest również jednoznacznych dowodów na wyższość diet wysokotłuszczowych w leczeniu nadwagi i otyłości.

Tłuszcz, obok węglowodanów i białek jest podstawowym składnikiem odżywczym, dostarczającym energii do naszego organizmu. W zależności od wieku, płci, aktywności fizycznej czy stanu zdrowia, różnimy się zapotrzebowaniem na tłuszcz. Zgodnie z zaleceniami WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) i wielu innych instytucji eksperckich, tłuszcz w przypadku osoby dorosłej powinien dostarczać od 15 do 35 % energii z diety.

 

2. Porównanie diet

Dieta ketogenna cechuje się wysoką zawartością tłuszczu, umiarkowanym poziomem białka i niskim poziomem węglowodanów. W diecie ketogennej tłuszcz stanowi 80-90% energii z diety, podczas gdy białko i węglowodany łącznie jedynie 10-20%. W skrajnych odmianach tej diety białka znajdziemy 8%, a węglowodanów jedyne 2%! Zmodyfikowana dieta Atkinsa (MAD) jest nieco mniej drastyczną jej odmianą. Opiera się na następującym rozkładzie energii z diety: 60% stanowi tłuszcz, 30% białko a 10% węglowodany. W diecie „normalnej” sugeruje się następujące proporcje makroskładników: 35% energii z tłuszczu, 16% z białka oraz 49% z węglowodanów.

 

3. Zalety i zastosowanie terapeutyczne diety ketogennej

Tłuszcz jest nam niezbędny do życia, jak również do prawidłowego procesu redukcji masy ciała. Tłuszcz możemy podzielić na tzw. zdrowe tłuszcze nienasycone oraz nasycone, których w diecie powinno być jak najmniej. Według ekspertów udział tłuszczy nasyconych (pochodzących głównie z pokarmów zwierzęcych) w diecie powinien stanowić poniżej 10% dziennego zapotrzebowania na energię. Większość z nas przekracza znacznie tę normę, spożywając w nadmiernych ilościach tłuste mięsa, wędliny, kiełbasy, pełnotłusty nabiał, masło, chipsy czy produkty piekarnicze.

Trzeba przyznać, że również i dieta ketogenna ma swoje jasne aspekty. Ważną zaletą, potwierdzoną naukowo, jest obniżenie poziomu glukozy we krwi. Brakuje jednakże jednoznacznego uzasadnienia, czy taka modyfikacja powinna być stosowana w przypadku osób chorych na cukrzycę. Dieta ketogenna i zmodyfikowana dieta Atkinsa w ciągu ostatniej dekady stały się sposobem leczenia terapeutycznego dzieci z nieuleczalną padaczką (lekoodporną). Po raz pierwszy zastosowano ją do leczenia padaczki w 1920 roku. Najnowsze badania dowodzą, że restrykcyjne stosowanie diety powoduje nie tylko zahamowanie napadów padaczki ale również może wpłynąć na modyfikację przebiegu choroby. Ciągle rośnie zainteresowanie wpływu diety w przypadku zaburzeń neurologicznych, tj. autyzm, choroba Alzheimera, Parkinsona czy nowotwory mózgu. Pomimo długiej historii badań w onkologii czy neurologii, rola KD w przypadku chorób nowotworowych oraz zaburzeniach psychicznych ciągle jest niejasna.

Kolejną mocną stroną diety ketogennej jest możliwość pozytywnego oddziaływania w kontekście zmian w składzie ciała u sportowców. Podczas jej stosowania wzrósł m.in. poziom testosteronu u zawodowo trenujących mężczyzn, co mogło przełożyć się bezpośrednio na ich wyższe wyniki. Dieta kektogeniczna może znaleźć zastosowanie w sportach wytrzymałościowych, gdzie występują kategorie wagowe oraz w celu szybkiego zmniejszenia masy ciała i zawartości tkanki tłuszczowej. Nie dowiedziono analogicznych korzyści w przypadku osób trenujących rekreacyjnie.

 

4. Wady diety ketogennej

To fakt, że w większości przypadków obniżenie w diecie ogólnej liczby węglowodanów skutecznie prowadzi do redukcji masy ciała. Jednak na podstawie badań udowodniono, iż należy wystrzegać się diet ketogenicznych ze względu na niekorzystne efekty jej działania na organizm ludzi. Spożycie znacznych ilości produktów wysokotłuszczowych wraz z ograniczeniem węglowodanów prowadzi do powstawania ciał ketonowych. Związki jakie powstają podczas tych reakcji mogą spowodować wiele zmian w organizmie. Nasilona zostaje produkcja hormonu, który odpowiada za pracę układu pokarmowego, co doprowadza m.in. do zwiększenia częstotliwości skurczówworeczka żółciowego. Niskie spożycie węglowodanów powoduje zmiany w gospodarce węglowodanowej. Dodatkowo obniża się ogólna zawartość wody w organizmie. Dieta zwykle prowadzi do utraty masy ciała, jednak masa tkanki tłuszczowej często nie zostaje zmniejszona

Podwyższone stężenie ciał ketonowych we krwi wywołuje uczucie euforii. Mimo to na skutek obniżenia poziomu ważnego hormonu – serotoniny, dochodzi do pogorszenia samopoczucia, agresji, rozdrażnienia czy braku koncentracji. Brak jest jednoznacznych wyników badań co do wpływu diety ketogennej na poziom cholesterolu.

W jednym w badań zastosowano 6-miesięczną dietę bogatotłuszczową u dzieci. Po upływie pół roku doprowadziła ona do wzrostu czynników miażdżycowych i zmniejszenia przeciwmiażdżycowych frakcji cholesterolu HDL. Oznacza to nieprawidłowy profil lipidowy.

Ponadto do niektórych skutków ubocznych stosowania diety ketogennej należą również: kwasica wywołana nadmierną ketozą, hipoglikemia, a także bóle brzucha, zaparcia, nudności, wymioty, senność oraz odwodnienie. Po dłuższym czasie może ujawnić się niedobór karnityny czy kamica nerkowa. W przypadku dzieci przy długotrwałej terapii może dojść do zmniejszenie odporności organizmu, zaburzenia wzrastania czy demineralizacji kości.

 

5. Podsumowanie

Wpis ten nie miał na celu skrytykowanie diet wysokotłuszczowych, ponieważ uważamy że dla wielu osób jest to dobry i skuteczny wybór sposobu odżywiania. Wszystko zależy od stanu naszego zdrowia i towarzyszących jednostek chorobowych.

Dieta ketogenna może być ostatnim ratunkiem w przypadku tak poważnych chorób jak padaczka. Jednak u osób zdrowych stosowana przez dłuższy czas może doprowadzić do niebezpiecznych powikłań i niedoborów wielu składników odżywczych, dlatego nigdy nie powinna być stosowana na własną rękę.